ARİSTOTEL - METAFİZİKA

Aristotelin Azərbaycan Türkcəsində ilk dəfə qədir bilən oxuculara təqdim etdiyimiz «Metafızika» kitabmda izbdiyimiz miitəfəkkirin «metafizik» tədqiqatı başlanğıcdan sona qədər Platonun «ideyalar» haqqmda təliminin və pifaqorçulann «ədədlər» və «eydoslar» haqqında təliminin tənqidi ilə müşayət olunur. Bəllidir ki, ümumi anlayışların varhq və bilik iiçiin əhəmiyyəti Platonun diqqət mərkəzində dururdu. O, Sokratın ontologiya təliminə əsaslanırdı. Sokratın təlimiııə görə insan idrakı şeylərin dəyişməz mahiyyətinə yönəlir və şeylərin əsas xassələri onlaıın anlayışlarında aşkar olunan xassələridir. Bu təlimi Platon qəbul etmiş və ondan öztinün «ideyalar» haqqında təlimini əsaslarıdırmağa çalışmışdır. Platon bu nəticəyə gəlmişdir ki, ümumi anlayışlar nəinki vaıiıqlar haqqında bizim düşüncəmizdir, həm də onkrın özləri hissi varlıqlardan kənarda olan və əsl varlıqlaıdır1. Şeylərin varlığınm mahiyyətinin onların vaıiığından kənarda həm də müstəqil varlıq kimi qəbul edilməsi Platonun «ideyalar» haqqmda təlimini ciddi tənqidə məruz qoymuş və bu təlimin tənqidinə demək olar ki, Aristotelin həm fizikaya (təbiətə) dair, həm də metafızikaya dair əsərlərində geniş yer verilir.